Հայաստանն ու հայերն Իսրայելի հետ կապեր են ունեցել վաղ ժամանակներից, հատկապես՝ Տիգրան Մեծի օրոք, երբ այդ երկիրը մի կարճ ժամանակով հայտնվեց հայոց թագավորի գերիշխանության տակ։

Հայերի նկատելի հոսքը Պաղեստին սկսվել է քրիստոնեության տարածման առաջին դարերից. արդեն IV դարում հայերը Երուսաղեմում հիմնել են եկեղեցիներ ու վանքեր: Հայ աշխարհիկ համայնքը Սրբազան քաղաքում կազմավորվել է ավելի ուշ՝ VII դարում, երբ այստեղ մուտք են գործել հայ վաճառականներն ու արհեստավորները, որոնք հիմնականում բնակվում էին Սիոն թաղամասի «Հայկական» կոչված փողոցում: Կիլիկյան հայոց թագավորների օրոք հայերն ավելի են ամրացել Երուսաղեմում. նրանց թիվն ավելացել է հատկապես 1894-1896 թթ. Համիդյան ջարդերի, այնուհետև՝ 1915 թ. Հայոց ցեղասպանության հետևանքով։

Հատկանշական է, որ դարերի ընթացքում հայերը, այդ թվում` հայոց վանական միաբանությունը, ձգտել են պահպանել ազգային դիմագիծն ու ինքնությունը, եկեղեցական ուրույն առանձնահատկությունները, որի արդյունքում չեն տարրալուծվել ընդհանուր քրիստոնեական համայնքի մեջ, ինչպես կաթոլիկներն ու ուղղափառները, այլ ապահովել են ինքնուրույն ներկայացվածություն: Դրա արդյունքում Սրբազան քաղաքում հայությունը հպարտորեն աշխարհին է ներկայանում իր անունը կրող պատմական թաղամասով:

Երուսաղեմի հայկական թաղամասը, որը Հին քաղաքի չորս (քրիստոնեական, մուսուլմանական, հրեական և հայկական) թաղամասերից մեկն է, 9-րդ դարում արդեն իսկ զբաղեցրել էր իր ներկայիս` շուրջ 150 հազ. քմ տարածքը (Հին քաղաքի տարածքի մոտ 1/5-րդը):

1700 տարուց ավելի հայկական բուրվառը տարբեր ժամանակահատվածներում ծխացել է Սուրբ երկրի 7 տասնյակից ավելի հայկական վանքերում և եկեղեցիներում: Երուսաղեմի հայկական թաղամասում է տեղակայված Հայաստանյայց առաքելական Սուրբ եկեղեցու նվիրապետական աթոռներից մեկը` Երուսաղեմի Հայոց Պատրիարքությունը (7-րդ դար, աթոռանիստը` Երուսաղեմի Սուրբ Հակոբյանց վանք): Սրբոց Հակոբյանց վանական միաբանության գլուխ կանգնած է Սրբոց Հակոբյանց առաքելական աթոռի գահակալ պատրիարքը կամ, ինչպես ընդունված է ասել, Երուսաղեմի Հայոց Պատրիարքը: Ներկայումս Երուսաղեմի Հայոց Պատրիարքության իրավասության տակ են Իսրայելի և Հորդանանի հայկական եկեղեցիները:

Սրբոց Հակոբյանց վանքի բերդանման պարիսպների ներսում գտնվում և մինչ օրս գործում են նաև Սրբոց Հակոբյանց Մայր տաճարը` կից մատուռներով, եկեղեցիներով, հոգևորականների, աշխարհականների և ուխտավորների բնակության թաղերը, ձեռագրատունը, տպարանը (1833 թ.), «Էդուարդ և Հելեն Մարտիկյան» թանգարանը, Գյուլբենկյան մատենադարանը (1932 թ.), Ժառանգավորաց վարժարանը և ընծայարանը (1843 թ.), Սրբոց Թարգմանչաց վարժարանը (գործում է 1929-ից) և այլն: Ներկա պահին Սրբոց Հակոբյանց վանքի ձեռագրատանը (ձեռագրաց մատենադարան) պահվող հայերեն ձեռագրերի (մատյանների) ընդհանուր թիվը 4000-ից ավելի է։ Այն իր մեծությամբ աշխարհում երկրորդ լավագույն հավաքածուն է (Երևանի Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարանից հետո):

Ներկայումս Իսրայելում փաստացի բնակվում է շուրջ 10000 հայ` հիմնականում Երուսաղեմում, նաև Թել Ավիվում, Հայֆայում, Պետախ Տիկվայում, Աշդոդում և այլուր։ Հայեր կան նաև Արևմտյան ափում, մասնավորապես` Բեթլեհեմում։

Իսրայելում ապրող հայերին կարելի է բաժանել երկու հիմնական՝ հայերի հին և նոր խմբերի։

Հին խմբերը ներգաղթել են Իսրայել IV դարում և 1915 թ. ցեղասպանությունից փրկվածներն են։ Նրանք մեծամասամբ բնակվում են Երուսաղեմում, նաև Հայֆայում, Յաֆֆայում, մի քանի ընտանիքներ՝ պաղեստինյան ինքնավարության տարածքում: Նոր խմբերն ունեցել են հրեական արմատներ կամ ամուսնական կապեր հրեաների հետ: Նրանք հիմնականում բնակվում են Թել Ավիվում, Հայֆայում, Իսրայելի հյուսիսային շրջաններում, մի քանի տասնյակ ընտանիքներ` Իսրայելի հարավային շրջաններում:

Իսրայելում ապրող հայերի մեջ զգալի թիվ են կազմում դերձակները, ժամագործները, ոսկերիչները, արհեստավորները, լուսանկարիչները, հախճապակեգործները, մտավորականները, բժիշկները, իրավաբանները, առևտրականները և ձեռնարկատերերը:

Իսրայելում գործում են 2 քաղաքական կուսակցությունների` ՀՅԴ-ի և ՌԱԿ-ի տեղական մարմինները, հայկական դպրոցներ, ՀՄԸՄ-ի (1935 թ.), ՀԵՄ-ի (1933 թ.), ՀՕՄ-ի մասնաճյուղերը, հասարակական, մշակութային, երիտասարդական, այլ կազմակերպություններ:

Երուսաղեմում պաշտոնապես գործող հայկական կազմակերպություններից հնագույնը Երուսաղեմի հայոց բարեսիրական միությունն է՝ հիմնված դեռևս Առաջին համաշխարհային պատերազմից առաջ։ Այն ունի իր հավաքատեղին, ծավալում է հասարակական, բարեգործական և մշակութային գործունեություն։

Երուսաղեմը հայ տպագրության խոշոր կենտրոններից է: 1833 թ. Զաքարիա Կոփեցի պատրիարքի ջանքերով այստեղ հիմնադրվել է հայկական տպարան: Լույս են տեսնում «Սիոն» ամսագիրը (1866 թ.), «ՀԵՄ» եռամսյա պաշտոնաթերթը (1977 թ.):